ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಅಧೋಗತಿ?

ತನ್ನ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಟಾರ್ಮಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿರುವ ಗುಟಕಾ ಕಲೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆದು ಹಾಕಲು ‘ಾರತೀಯ ರೇಲ್ವೆ ವರ್ಷ ಕ್ಕೆ 12000 ಕೋಟಿ ರೂ. ಖರ್ಚು ಮಾಡುತ್ತಿದೆಯಂತೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಡೆಸಿದೆ 15 ದಿನಗಳ ಸ್ವಚ್ಚತಾ ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ 20000 ಕಿ. ಮಿ ರೈಲು ಹಳಿ ಸ್ವಚ್ಚಗೊಳಿಸಿ 4000 ಟನ್ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಮತ್ತು 710 ಟನ್ ಪ್ಲ್ಯಾಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆಯಂತೆ.

ನಮ್ಮ ಜನರಲ್ಲಿ ನಾಗರಿ ಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಜಾಗೃತವಾಗಿ ಇದ್ದಿದ್ದರೆ ಈ 12000 ಕೋಟಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆದು ಹಾಕಲು ಬಳಸಿದ ಮಾನವ ಸಂಪ ನ್ಮೂಲವನ್ನು ರೈಲು ಸೌಕರ್ಯದ ಅಭಿವೃದ್ದಿಗೆ ಬಳಸಬಹುದಿತ್ತು ಎಂದು ರೈಲು ಇಲಾಖೆ ಅಲವತ್ತು ಕೊಂಡಿದೆಯಂತೆ.ವಿಚಿತ್ರ ವೆಂದರೆ ಇದು ಮಾ‘್ಯಮದಲ್ಲಿ ವರದಿಯಾಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಗುಟಕಾವನ್ನು,ಪಾನ್ ಬೀಡಾವನ್ನು ಕೂಡಲೇ ನಿಷೇಧಿಸಿ ಎನ್ನುವ ಕೂ ಗು ಸಾಮಾಜಕ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಮೊಳಗಿದೆ. ಕೆಲವರು ಗುಟುಕಾವನ್ನು ಜಾಹೀರಾತಿನ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾಯೋಜಿಸುವ, ಸೆಲೆಬ್ರಿ ಟಿಗಳನ್ನು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬಾಲಿವುಡ್ ಹೀರೋಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸಬೇಕು ಎಂದೂ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಕಳಕಳಿಯ ಹಿಂದೆ ಅರ್ಥ ವಿಲ್ಲದಿಲ್ಲ. ಅದರೆ, ಮೂಲ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇಂಥಹ ನಿಷೇ‘ ಸಾದ್ಯವೇ?ನಿಷೇ‘ದಿಂದ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಸಾದ್ಯವೇ? ಕರ್ನಾ ಟಕ ಸರ್ಕಾರ ತನ್ನ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಚೇರಿ ಅವರಣಗಳಲ್ಲಿ, ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳು, ಪಾನ್ ಬೀಡಾ, ಗುಟಕಾ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿ ತರ ಟೊಬ್ಯಾಕೋ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸೇವನೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ‘ೂಮಪಾನವನ್ನು ನಿಷೇದಿಸಿ ಅದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ನಿಟ್ಟಿ ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯನ್ನು ಶಿಸ್ತು ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದೆ.

ಸರ್ಕಾರ ಮ‘್ಯಪಾನದಿಂದ ಸರ್ವನಾಶ ಎಂದು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ‘ಾವಚಿತ್ರದಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಜನರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸು ತ್ತಿದೆ.ಈ ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ತೆರಿಗೆ ದಾರರ ಹಣವನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖರ್ಚು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಮದ್ಯದಂಗಡಿ,ಬಾರ್ ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.ತಂಬಾಕು ಕ್ಯಾನ್ಸರಿಗೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಅದನ್ನು ತಿನ್ನುವುದರ ವಿರುದ್ದ ಜನರ ನ್ನು ಬಹುವಿ‘ದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದೆ.ಅದರೆ, ಬೀಡಿ ಮತ್ತು ಸಿಗರೇಟ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಅದು ನಿಷೇಧಿಸಿಲ್ಲ.ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾ ರದ ದ್ವಂದ್ವ ನೀತಿ ಜನರನ್ನು ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಸಿದೆ. ಜನತೆಯ ಒತ್ತಾಯ ಏನೇ ಇರಲಿ, ಸರ್ಕಾರ ಗುಟುಕಾ ಮದ್ಯ,ಮ ತ್ತು ಸಿಗರೇಟ್‌ನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ. ಇವು ಸರ್ಕಾರಾಕ್ಕೆ ಚಿನ್ನದ ಮೊಟ್ಟೆ ನೀಡುವ ಉದ್ಯಮಗಳು.2023-24 ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಕೋಹಾಲ್ ಮಾರಾಟದಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕವು 45855.63 ಕೋಟಿ ಅದಾಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ. 2022-23 ಯಲ್ಲಿ ತಂಬಾಕು ಮ ತ್ತು ಇದರ ಉತ್ಪನ್‌ಗಳಿಂದ ದೇಶವು 72000 ಕೋಟಿ ಅದಾಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದು,ಇದನ್ನು ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿಯ ಶೇ.2 ರಷ್ಟು ಎನ್ನ ಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಾನ್ ಮಸಾಲ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೈಜ್ 49973 ಕೋಟಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ತಂಬಾಕಿನ ಎಕ್ಸೆ‘ ಸ್ ಆದಾಯ 14000 ಕೋ ಟಿ ಮತ್ತು ಗಳಿಸಿದ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಅದಾಯ 4400 ಕೋಟಿಗಳು. ಇದು ವ್ಯವಸಾಯೋತ್ಪನ್ನಗಳ ರಫ್ತಿ ನ 4% ಎನ್ನಲಾಗು ತ್ತದೆ. ಅಲ್ಕೊಹಾಲ್ ಜಿಡಿಪಿಗೆ 2% ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ದೇಶಾದ್ಯಂತ 1.50 ಮಿಲಿಯನ್ ಉದ್ಯೋಗ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇ ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಗುಟುಕಾ ಉಗುಳುವಿಕೆ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ. ಅದರೆ, ಇದನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಗುಟಕಾ ಬ್ಯಾನ್ ಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ನೆಗಡಿ ಬಂದರೆ ಮೂಗನ್ನೇ ಕತ್ತರಿಸಬೇಕು ಬೇಕು ಎನ್ನುವಂ ತೆ. ಬ್ಯಾನ್ ಮಾಡುವುದೇನು ಮಹಾ ಸಮಸ್ಯೆಯಲ್ಲ. ಒಂದು ಅಡಳತಾತ್ಮಕ ನಿರ್ದೇಶನ ಅಥವಾ ಅದೇಶದಿಂದ ಇದು ಸಾದ್ಯ. ಅದರೆ,ಇಂಥಹ ಬ್ಯಾನ್ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಾರದು. ಗುಟಕಾದ ಮೂಲ ವಸ್ತು ಅಡಿಕೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 7 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಅಡಿಕೆ ಬೇಸಾಯದಲ್ಲಿ ಇದ್ದು, ದೇಶದಲ್ಲಿ 7.70 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದು, 14 ಲಕ್ಷ ಟನ ಅಡಿಕೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. 60 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಬದುಕಿಗೆ ಅಡಿಕೆ ಕೃಷಿಯನ್ನೇ ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು. ಅಡಿಕೆಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಉ ತ್ಪನ್ನದ ಮೌಲ್ಯ 2015 ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 16392 ಕೋಟಿಗಳು. ಇದು ಈಗ 27800 ಕೋಟಿಗೆ ತಲುಪಿರಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಅಂದಾ ಜು ಇದೆ.

ಹಾಗೆಯೇ ದೇಶವು 13370 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ 766000 ಟನ್ ಟೊಬ್ಯಾಕೋ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದು, ಚೀನಾ ದ ನಂತರ ಎರಡನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ದೇಶದಲ್ಲಿ 0.45 ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದು, 1449.51 ಮಿಲಿಯ ನ್ ಅಮೇರಿಕನ ಡಾಲರ ಮೌಲ್ಯದ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ರಪ್ತು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ 36 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ತಂಬಾಕಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ 6 ಮಿಲಿಯನ್ ರೈತರು ಮತ್ತು 20ಮಿಲಿಯನ್ ಕೃಷಿಕಾರ್ಮಿಕರು ಇರುತ್ತಾರೆ.ಇದರ ಪ್ರೊಸೆ ಸಿಂಗ್ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ 10 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಇರುವುದು ಬೇರೆ. ಟೊಬ್ಯಾಕೋದ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಪನ್ 13370 ಮಿಲಿಯನ್ನ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು ಅದು ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿಗೆ ಸುಮಾರು 1% ರಷ್ಟು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.ವಿಶ್ವದ ಟೊಬ್ಯಾಕೋ ಉತ್ಪನ್ ದ 9% ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿ ಗೆ 2% ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವ ಲಿಕರ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೌಲ್ಯವು 52.50 ಮಿಲಿಯ ನ್ನ ಡಾಲರ್ ಅಗಿದ್ದು 1.50 ಮಿಲಿಯನ್ ಉ‘್ಯೋಗ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದು ಬೊಕ್ಕಸಕ್ಕೆ ಸುಮಾರ 45000 ಕೋಟಿ ಅದಾಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇವು ಗುಟುಕಾ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಟೊಬ್ಯಾಕೋ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು,ಸಿಗರೇಟ್ ಮತ್ತು ಮದ್ಯಗಳು ದೇಶದ ಅರ್ಥಿಕತೆಗೆ ನೀಡುವ ಕೊಡುಗೆ, ಅವು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಉ‘್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾನ್ ಮಾಡುವುದು ಕನಸಿನಲ್ಲೂ ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳಿಗೆ ಬದಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ಅದಾಯವನ್ನು ತರುವುದು ಸಾದ್ಯವೇ?

ಗುಟುಕಾ ಮತು ಇನ್ನಿತರ ಟೋಬ್ಯಾಕೋ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮಾಡುವ ಅಸ್ವಚ್ಚತೆಯು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ಅ‘ೋಗ ತಿಗೆ ಇಳಿದಿರುವ ‘್ಯೋತಕ. ಎನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವಿಲ್ಲದಿಲ್ಲ.ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಆಶಿಕ್ಷತೆಯ ಮಟ್ಟ ಎಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈದ್ಯರುಗಳು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ.ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಬೀಜವನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿಯೇ ಬಿತ್ತ ದಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮ ಇದು. ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರು,ಸ್ಪರ್ದಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಕ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವ ‘ಾವಂತದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ವ್ಯವ‘ಾನ ಯಾರಿಗೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಠ ಗಳು, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ,ಪಂಚಾಂಗ, ಕೆಲವು, ಸಾಮಾಜಿಕ- ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ನೀತಿ ಪಾಠಗಳಿಂದ ಆರಂ‘ವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶಿಕ್ಷಕರು ಮನೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಸ್ವಚ್ಚ ಇಡಬೇಕು, ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ದಾಟ ಬೇಕು,ಪರಿಸರವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸ್ವಚ್ಚ ಇಡಬೇಕು ಎನ್ನುವದನ್ನೂ ವಿಸ್ತ್ರತವಾಗಿ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದು ಇಂದು ಪಠ್ಯ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಂದ ಮಾಯವಾದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ ಅಥವಾ ಮೊದಲಿನ ಅದ್ಯತೆ ಇದ್ದಂತೆ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.
ಗುಟುಕಾ,ಪಾನ್ ಬೀಡಾ, ಸಿಗರೇಟ್ ಮತ್ತು ಮ‘್ಯ ಸೇವನೆ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟು ಅಳವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದರೆ,ಅದರಿಂದ ಅವ ರನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲಾಗದು.ಇದನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇಡುವಂತೆ ಪ್ರತ್ನಿಸಬಹುದು.ಹಾಗೆಯೇ ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತ ಲಿನ ಪರಿಸರವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಚ ವಾಗಿರಿಸುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಬಹುದು. ಅದರೆ, ಇದು ಸಾಲ್ಯ ಕಾಣುವುದು ಸಂದೇಹಾಸ್ಪದ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾಯ್ದೆ ಕಾನೂನು ಪಾನ ನಿರೋ‘ ಕಾಯ್ದೆಯಂತೆ ಹಳ್ಳ ಹಿಡಿಯುವುದು ಗ್ಯಾರಂಟಿ.
ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಅ‘ೋಗತಿ ಹಿಡಿದಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಜನತೆಯೇ ಖಳನಾಯಕರು ಎನ್ನುವದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಸ ರ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಹಲವು ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕೂಡಾ ಹೊಣೆಗಾರರು ಎನ್ನುವುದು ಕೂಡಾ ಸತ್ಯ. ಮನೆ-ಮನೆಯಿಂದ ಕಸ ಸಂಗ್ರ ಹವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಬಡಾವಣೆಗಳ ರಸ್ತೆಯ ತುದಿಯುಲ್ಲಿ ಕಸದ ತೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಇಡುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಾದಿ ಹೋಕರು ಅಥವಾ ಕಸ ಸಂಗ್ರಹದ ಸಮಯ ಮಿತಿಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡವರು ಕಸವನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಹಾಕಬೇಕು? ಜನರು ಕಂಡ ಕಂಡಲ್ಲಿ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಗೋಗರೆಯವವರು ಅವಷ್ಯಕತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಶೌಚಾಲಯ ಮತ್ತು ಮೂತ್ರಿ ಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಯೇ? ಅವುಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಆಗುತ್ತಿದೆಯೇ? ಎಂದು ಎಂದಾದರೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆಯೆ? ಹಲ ವರು ಹೂಡಿಕೆಗಾಗಿ ನಿವೇಶನ ಖರೀದಿಸುತ್ತಾರೆ.ಅದನ್ನು ನೀಟಾಗಿ ಇರಿಸದೇ,ಕಂಪೌಂಡ ಗೋಡೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಹಾಕದೆ ಇಡುತ್ತಿ ದ್ದು,ಇದು ಪಡ್ಡೆ ಹುಡುಗರ, ಸಮಾಜ ವಿರೋಧಿ ಕೂಟಗಳ ಮತ್ತು ಅನೈತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಅಖಾಡವಾಗುತ್ತದೆ.‘ಾರತೀಯ ರಿಗೆ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಸಾರಾಸಗಟಾಗಿ ಹೇಳುವಂತಿಲ್ಲ. ಇದರಲ್ಲಿ ‘‘ಸ್ಥಳ ಮಹಾತ್ಮೆಅಂಶ ಇದೆ. ಪಂಚತಾರಾ ಹೋ ಟೆಲ್ಲುಗಳಿಗೆ, ಮಾಲ್‌ಗಳಿಗೆ,ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸಗಳಿಗೆ, ಮೆಟ್ರೋ ಸ್ಸೇಷನ್‌ಗೆ ಮತ್ತು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಅವರ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಜಾಗೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಆಫೀಸು ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್‌ಗಳಲ್ಲಿ,ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಆ‘ುನಿಕ ಮಾ ಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೃಶ್ಯ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.ಎಲ್ಲಾದರೂ ಖಾಲಿ ನಿವೇಶನ ಇದ್ದರೆ ಅದು ದಿನಬೆಳಗಾಗುವುದರೊಳಗೆ ಆ ಬಡಾವಣೆಯ ಕಸದ ತೊಟ್ಟಿ ಯಾಗುವುದು ಹಳೆಯ ವಿಚಾರ. ಹಾಳು ಬಿದ್ದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಸ್ವ ಲ್ಪ ಮರೆಯಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆಪಾರ್ಟಿ ಮಾಡಿ ಬಾಟಲಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಖಾಲಿ ತಿಂಡಿ ಪೊಟ್ಟಣಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಎಸೆದು ಹೋ ಗುವುದು ಇನ್ನೊಂದು ದುರಂತ.

ದೇಶದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಲಕ್ವ ಹೊಡದ ವಿರಾಟ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನೋಡಬೇಕಿದ್ದರೆ ಸಾರ್ವಜ ನಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ಮತ್ತು ಬಹು ಅಂತಸ್ತಿನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕಚೇರಿ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ‘ೇಟಿ ನೀಡಬೇಕು. ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಕ ಮೋಡ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮೂತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಪಾನ್ ಬೀಡಾ ಉಗಿತ ಮತ್ತು ಸಿಗರೇಟ್ ಬಟ್‌ಗಳು ಬಿದ್ದು ಮೂತ್ರಿಗಳು ತುಂಬಿ ತುಳುಕು ತ್ತಿದ್ದರೆ,ಮಹಡಿ ಹತ್ತುವ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಎರಡೂ ಬದಿಗಳು ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಉಗುಳಿದ ಪಾನ್ ಬೀಡಾದ ಬಣ್ಣದ ಚಿತ್ತಾರ ಕಣ್ಣಿ ಗೆ ರಾಚುತ್ತದೆ.ಮೂಲೆಯುಲ್ಲಿ ವಾರಗಟ್ಟಲೇ ತೆಗೆಯದೇ ಬಿದ್ದಿರುವ ಕಸದ ರಾಸಿ ಅಣಕಿಸುತ್ತದೆ.ಕೆಲವು ಅಪವಾದಗಳು ಇರಬ ಹುದಾದರೂ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ನೋಟ. ರಸ್ತೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ. ಲಕಗಳ ಮೇಲೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದೇಶ ವನ್ನು ವೈ ಲ್ಯಗೊಳಿಸು ವಂತೆ ಪೋಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಕರಪತ್ರಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದು ಲಾಗಾಯ್ತನಿಂದ ನಡೆದಬಂದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಕೆ. ಆರ್.ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ಶಿವಾಜಿ ನಾಗರ, ಜಾನ್ಸನ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ , ಶಿವಾಜಿ ನಗರ ಯಶ್ವಂತಪುರ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ ಎನ್ನು ವ ಜೋಕ್ ಚಿಂತನೆಗೆ ಆಹಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹೋಗುವ ಜನರು ಬೇರೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆವರೇ ಇವರು ಎಂದು ಪ್ರಜ್ಞಾವಂ ತರು ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಈ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಈರೀತಿ ‘‘ಯು ಟರ್ನ ಪ ಡೆಯುವುದು ಒಂದು ವಿಪರ್ಯಾಸ.‘ಾರತೀಯರ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಬಗೆಗೆ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ‘ಾರೀ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಇದೆ. ವಿದೇಶಿಯರೇ ಚಕಿತಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಅವರ ನಡವಳಿಕೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವ ದೇಶದಲ್ಲೂ ‘ಾರತೀಯುರ ಬಗೆಗೆ ದೂರು ಅಥವಾ ತಕರಾರು ಕೇಳಿದ ಉದಾ ಹರಣೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ .ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶ ಏನೇ ಇರಲಿ,ಇದನ್ನು ‘ಾರತೀಯರು ಕಾಯಾ ವಾಚಾ ಮನಸಾ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಆದರೆ, ಒಂ ದು ಕ್ಷಣ ‘ಾರತದ ನೆಲ ಮುಟ್ಟಿದ ತಕ್ಷಣ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಚಾಳಿಗೆ ಮರಳುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಮಣ್ಣಿನ ಗುಣ ಎನ್ನಬೇಕೋ ಅಥವಾ ಸಂಘ ದೋಷ ಎನ್ನಬೇಕೋ ತಿಳಿಯದು. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ತಾಯಿನಾಡಿಗೆ ‘ಾರತದ ವಿಮಾನ ಹತ್ತಿದ ತಕ್ಷಣ ಬಾಯಿಗೆ ಬೀಡಾ ತುಂಬುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ‘ಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನ ಇಳಿಯುತ್ತಿರುವಂತೆ ಇಳಿಯುವ ಏಣಿಯಿಂದಲೇ ಪಿಚಕ್ಕನೇ ಉಗುಳುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಕೆಲವು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಜೋಕ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಿಂದಲೇ ಆರಂ ಭಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಮನೆಯೇ ಮೊದಲ ಶಾಲೆ ಯಾಗಬೇಕು. ಹೊರಗಡೆ ಮತ್ತು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುವುದು ಸಪ್ಲಿಮೆಂಟ ಆಗಬೇಕು.