ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಚರ್ಚೆ ಅನಗತ್ಯ

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರೀ ಸುದ್ದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಸಂವಿಧಾನದ ಮಾತು. ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಏನೋ ಅಪತ್ತು ಬಂದಿದೆ ಎನ್ನುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತುಗಳು ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆ ಕೇಳುತ್ತಿವೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ಬಗೆಗೆ ಅರಿವು, ಸಂವಿಧಾನ ಓದು ಮುಂತಾದ ಅಭಿಯಾನಗಳು ಭಾರೀ  ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಡೆದುಹೋದವು. ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಸಂವಿ‘ಾನದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಬದಲಾವಣೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಕಂಠ ಶೋಷಣೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ವ ಇದೆ. ಜನರು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ, ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ prefix ಅಥವಾ suffix ಆಗಿ ಸಂವಿಧಾನ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪುರಾಣ ಪುಣ್ಯಕಥೆ, ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಆಗುವ ಯಾವುದೇ ಅಪಚಾರವನ್ನು ಅವರು ಮಹಾಪರಾಧವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬದಲಾಗಬೇಕು, ನಾವು ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಿಸುತ್ತೇವೆ, ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು 2018ರಲ್ಲಿ ಸಂಸದರೊಬ್ಬರು ನೀಡಿದರೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಹೇಳಿಕೆ ಅವರು ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ಸದ್ಯ ನೇಪಥ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಿದರೂ, ಅದು ಇನ್ನೂ ಸದ್ದು ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇಲ್ಲದವರಿಗೆ ಸಂಸದರಾಗುವ ಅರ್ಹತೆ ಇಲ್ಲ. ಅವರ ಸದಸ್ಯತ್ವ ರದ್ದು ಮಾಡಬೇಕು, ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇಲ್ಲದವರಿಗೆ ಸಂಸದರಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯುವ ಹಕ್ಕು ಇಲ್ಲ, ಅವರು ಸಂಸದ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಬೇಕು ಎಂದೆಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತರಾಟೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವು ಮತ್ತು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆ ಭಾರೀ ವೈರಲ್ ಅಗಿದ್ದು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಳಗೊಂಡು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಕ್ಕೊರಲಿನಿಂದ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದವು. ಭಾಜಪ ಸರ್ಕಾರವು ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಸಂಸದರ ಹೇಳಿಕೆ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೇಳಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಸಮರ್ಥನೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ ನೀಡಿ ಸರ್ಕಾರ ಇಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಪಾರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ, ಪಕ್ಷದ ಪರೋಕ್ಷ ಬೆಂಬಲವಿಲ್ಲದೆ ಆ ಸಂಸದರು ಅಂಥ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಆರೋಪವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳು ಭಾಜಪದ ಮೇಲೆ ಮಾಡಿದ್ದವು.

ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಬಗೆಗೆ ಈವರೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನರು ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ಎಲ್ಲರೂ ಸುತ್ತು ಬಳಸಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದು, ಈ ಸಂಸದರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ನೇರವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಭಿಡೆಯಿಂದ ಮಾತನಾಡಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರು ನೇರವಾಗಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸದಿದ್ದರೂ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಧ್ವನಿಗೂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನುವ ಗುಮಾನಿ ಕೇಳುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಸಂಸದರು ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಿದ್ದು, ಈ ಸಂವಿಧಾನದ ಬದಲಿಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪಿಸಬೇಕೋ ಅಥವಾ ಪ್ರಸ್ತುತ ಇರುವ ಸಂವಿ‘ಾನವನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮೂಲಕ ಆಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಬದಲಿಸಬೇಕೋ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸದಿರುವುದು ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದು, ಬಹುತೇಕರು ಈ ಸಂವಿ‘ಾನವನ್ನು ಬದಿಗೆ ಸರಿಸಿ ಇನ್ನೊಂದನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪಿಸುವ ಹುನ್ನಾರ ಎಂದೇ ಭಾವಿಸಿದ್ದರು.

ಬದುಕು ನಿಂತ ನೀರಾಗಿರದೆ, ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಬದುಕು ಸಾಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಬದಲಾದ ಸ್ಥಿತಿ-ಗತಿ, ವಾತಾವರಣ, ವಿಚಾರಧಾರೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಜ್ಜ ನೆಟ್ಟ ಆಲದ ಗಿಡವೆಂದು ಯಾವಾಗಲೂ ಅದಕ್ಕೆ ಜೋತು ಬೀಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಚಾಪೆ ಅಥವಾ ಮಣೆ ಹಾಕಿ ಚಕ್ಕಳ- ಮಕ್ಕಳದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಊಟ ಮಾಡುವವರು ಇಂದು ಖುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಟೇಬಲ್ ಮೇಲೆ ಊಟ ಮಾಡುವಷ್ಟು, ಎತ್ತಿನ ಗಾಡಿ, ಬಸ್ಸು, ರೈಲು ಬಿಟ್ಟು ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವಷ್ಟು ಬದುಕು ಬದಲಾವಣೆ ಕಂಡಿದೆ.

ಹೊಸ್ತಿಲ ದಾಟಿ ಹೊರ ಹೋಗದ ಮಹಿಳೆಯರು ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯುವಷ್ಟು ಮುಂದುವರೆದಿರುವಾಗ, ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನ ಮಾತ್ರ ಹೊರ ಜಗತ್ತಿನಂತೆ ಬದಲಾಗದೇ, ನಿಂತ ನೀರಿನಂತೆ ಇರಬೇಕೆ ಎನ್ನುವ ವಾದವನ್ನು ಕೆಲವು ಚಿಂತಕರು ಮುಂದೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನ 1950ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ವಿಚಾರವಾದಿ, ಚಿಂತಕ ಮತ್ತು ಮಾನವತಾದಿ ನಾಯಕ ಡಾ.ಆಂಬೇಡ್ಕರ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಜನ್ಮ ತಾಳಿದ್ದು, ಇದು ಅಂದು ಪ್ರಚಲಿತ ಇರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮೇಲೆ ರಚಿತವಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯದ ಕೆಲವು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನೂ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.

ಈ ಎಪ್ಪತ್ತು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಊಹಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಆಗಿವೆ. ಇದನ್ನು ಗಮದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಅಮೆರಿಕಾದ ಸಂವಿಧಾನವು ತನ್ನ 200 ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 27 ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಕಂಡರೆ, 75 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು 106 ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಂಡಿದೆ. ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಆಳುವ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಬಹುಮತ ಇದ್ದಿದ್ದರೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು ಆಗುತ್ತಿದ್ದವೋ? ಇದನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿ ನೋಡಿದರೆ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂವಿಧಾನವೇ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಿದೆ ಅನ್ನಬಹುದೇನೋ?

ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನವು ತನ್ನ ಮೂಲರೂಪದಲ್ಲಿ ಇದೆಯೇ? ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿದ್ದು, ಮೂಲ ಸಂವಿ‘ಾನಕ್ಕಿಂತ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ‘ಾರವೇ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪ- ಚೌಕಟ್ಟು ಸುತ್ತ ಭಾರೀ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದ ಗೋಲಕನಾಥ್ ವರ್ಸಸ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಆ್ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತಿ ಸ್ವಾಮಿ ವರ್ಸಸ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಆ್ ಕೇರಳ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ, ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಭಾರೀ ಚರ್ಚೆಯಾದ, ನಾನಿ ಪಾಲ್ಕಿವಾಲಾರಂಥ ಹಲವು ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರ ಪ್ರತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ ಅವರನ್ನು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿಸಿದ ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿನ ನಿಚ್ಚಳವಾದ ನಿರ್ಣಯದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಸಂವಿ‘ಾನಕ್ಕೆ ಅದರ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ವ್ಯತ್ಯಯವಾಗುವಂತೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿದರು. ಆಗ ಯಾರೂ ದ್ವನಿ ಎತ್ತುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಈಗ ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ  ಕೊಟ್ಟ ಕ್ಷಣ, ಬದಲಾವಣೆ ಏನು -ಎತ್ತ  ಮತ್ತು ಅದರ ಉದ್ದೇಶ ಏನು ಎಂದು ತಿಳಿಯದೇ ಕೆಲವರು ಬೊಬ್ಬೆ ಹೊಡೆದರು. ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಿಸಬಾರದು ಎಂದು ಕಟ್ಟಳೆ ಇದೆಯೇ? ಇದು ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಅತೀತವೇ? ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ದೊರಕುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಸಂವಿಧಾನ ಜನತೆಯಿಂದ ರೂಪಿತವಾಗಿದ್ದು, ಜನರು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ, ಅವರು ಅದನ್ನು ತಮಗೆ ಬೇಕಂತೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಬಹುದು ಅಥವಾ ಬದಲಿಸಬಹುದು. ತಮ್ಮ ಆಸೆ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸದಿರುವಾಗ, ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋ ದೇಶಗಳು ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.

ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಅಧಿಕಾರದಾಹದಿಂದ, ಪಕ್ಷಾಂತರವು ದಿನನಿತ್ಯದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನೇ ಬುಡಮೇಲು ಮಾಡುವ ಅಪಾಯ ಕಂಡಾಗ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ನಾನಿ ಪಾಲ್ಕಿವಾಲಾ ಮತ್ತು ಜನತಾಪಕ್ಷದ ಧುರೀಣ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಧಾರಿತ ರಾಜಕಾರಿಣಿ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಹೆಗಡೆ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಪದ್ಧತಿ ಜಾರಿ ತರುವ ಬಗೆಗೆ ಚರ್ಚೆ ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ್ದರು. ಜೊತೆಗೆ ಅದನ್ನು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು. ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅಧಿಕಾರದಾಹಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಅಸಹಕಾರದಿಂದ ಅದು ತಾರ್ಕಿಕ ಅಂತ್ಯ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಮಾತು, ಅದಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತರ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವುದು ಹೊಸ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಏನಲ್ಲ. ಇದು ದೇಶದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸೌಲಭ್ಯ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವವರು, ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಅವ್ಯಕ್ತ ಭಯ ಸಂವಿಧಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ವಿರೋಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು ಎಂದು  ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆಯಾದರೂ ಸಂವಿಧಾನ ಮೂಲಭೂತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತದೆ ವಿನಾ ಅವುಗಳನ್ನು ಏಕಾಏಕಿ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ತೆಗೆದು ಹಾಕುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ, ಒಮ್ಮೆ ನೀಡಿದ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಅಷ್ಟು ಸಲೀಸಾಗಿ ತೆಗೆಯಲಾಗದು. ದೇಶದ ಮುನ್ನಡೆಗೆ ತೀವ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಲು ಸಂವಿಧಾನದ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳು ಅಡಚಣೆಯಾಗಿವೆ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಇದ್ದು, ಅವರು ಈ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಮುಂದಾಗಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.

ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನವು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನಿಗೆ ಜಾತಿ-ಮತ-ಪಂಥಗಳ ಭೇದಭಾ ಇಲ್ಲದೇ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ವಾಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ವಿಚಾರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಚಾರ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಿದ್ದು, ಅವರು ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಧಾರೆ ಹರಿಬಿಡಲು ಸ್ವತಂತ್ರರು. ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದು-ಬಿಡುವುದು ಜನರಿಗೆ ಬಿಟ್ಟ ವಿಷಯ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ವಿಚಾರ ಸರಣಿಯೂ ಹೀಗೆಯೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಾಗದು. ಒಮ್ಮೆ ಸಂವಿ‘ಾನ ಬದಲಾಗಬೇಕೆಂದರೂ, ಅದು ದಿನ ಬೆಳಗಾಗುವುದರೊಳಗೆ ಆಗುವ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಕಲ್ಲು – ಮಣ್ಣು, ಹಳ್ಳ- ಹೊಂಡ, ಕೊರಕಲು ಮತ್ತು ತಿರುವುಗಳಿರುವ ಪ್ರಯಾಣ. ಅಂಥ ಸಂದ‘ರ್ ಬಂದರೆ ಏಕಪಕ್ಷೀಯ ನಿರ್‘ಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೇ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಸಲಹೆ -ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದು. ಸಾಕಷ್ಟು ಚಿಂತನ ಮಂಥನ ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಗುವುದು. ಅದಕ್ಕೆ ಸರಳ ಬಹುಮತ ಸಾಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಇದಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಬಲ ಮತ್ತು ಇಚ್ಛಾ ಶಕ್ತಿ ಎರಡೂ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಧ ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳವರು, ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು, ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರು, ಚಿಂತಕರು, ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತಕರು, ಎಡ-ಬಲ ಪ್ರಜ್ಞೆಯವರು ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಚಿಂತಿಸುವವರು ತುಂಬಿ ತುಳುಕುವ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮತ ಮೂಡಿಸುವುದು ತಿಳಿದಷ್ಟು ಸುಲ‘ವಲ್ಲ. ಸದನಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮೀಸಲಾತಿ ನೀಡಬೇಕೆನ್ನುವ ಮಸೂದೆಯೇ ದಶಕಗಳಿಂದ ಹಳಿ ಏರದಿರುವಾಗ, ಸಂವಿ‘ಾನ ಬದಲಾವಣೆಯಂಥ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಕೆಲವರು ಆರೋಪಿಸುವಂತೆ ನಡೆಯಬಹುದೇ? ಸಂವಿ‘ಾನವು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆಸೆ ಅಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಬದಲಾವಣೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಅರ್ಥಹೀನ.

ರಮಾನಂದ ಶರ್ಮಾ, ವಿಶ್ಲೇಷಕರು